“Verdriet dat pas later komt”

Tekst: Nienke Ledegang
Verschenen in dagblad Trouw, 5 juli 2002.

Toen hij tien was overleed zijn moeder. Zijn vader hertrouwde en voor de buitenwereld waren zij weer een compleet gezin. Maar Bart van Wolferen voelde dat anders. “Ik was alleen.” En dat gevoel sjouwde hij altijd met zich mee. Tot hij 52 werd en de storm in zijn hoofd opstak. Voor Bart en zijn lotgenoten is er een netwerk, en nu ook een boek.

“Mijn vader is een foto van een man van 41, je ziet iets van een glimlach dat wat aardigs doet vermoeden en als ik aan hem denk is hij altijd even oud, mijn vader is een foto, geen geur, geen stem, geen goed of fout.” 
Cabaretier Joep van Deudekom verwoordt op de site www.verlaatverdriet.nl de gevoelens van één op de tien volwassen Nederlanders. Want één op de tien verloor als kind een ouder. Verlaat Verdriet is een netwerk voor deze mensen. Oprichter Mieke Ankersmid, die zelf haar moeder verloor toen ze twaalf was, ontdekte dat het verwerkingsproces van veel van hen niet goed is verlopen. Vanaf 1996 biedt ze workshops aan. Eerst alleen voor dochters zonder moeder, later voor iedereen die voor zijn twintigste een ouder verloor. Bovendien publiceerde ze onlangs een boek dat gaat over de rouwverwerking van deze mensen, het kreeg dezelfde naam: “Verlaat Verdriet”. “Een boek van herkenning”, schrijft Ankersmid. Twee mensen die haar workshop volgden en betrokken waren bij de totstandkoming van het boek, vertellen.

“Ik sta nog aan het begin”

Juliette Reinders Folmer (28): “Ik was al een tijdje onrustig. Ik wist dat er diep in mij iets zat waar ik niet aan toekwam. En het had met de dood van mijn vader te maken. Ik dacht: laat maar, dat komt vanzelf wel. En dat gebeurde ook, anderhalf jaar geleden.”
“Mijn vader overleed in 1982. Ik was 8, hij 42. Maandag voelde hij zich niet zo lekker, dinsdag was hij dood. Een hersenbloeding. Ik was dol op mijn vader, was een vaderskindje. Ik heb voor mezelf nog een jaar kunnen volhouden dat het niet echt was. Vanaf het moment dat ik me realiseerde dat hij echt niet zou terugkomen, was ik volwassen.”

“Ik moest sterk zijn en verantwoordelijk. Daar is het uiteindelijk op stukgelopen. Ik liep tegen een muur toen iets op mijn werk hélemaal niet goed ging. Perfectionistisch als ik ben, sloeg ik vreselijk aan het twijfelen – aan alles. Ik ben gaan praten met mijn huisarts, de arbo-dienst en mijn manager bij het it-bedrijf waar ik werk.”

“Toen ik niet echt verder kwam, werd ik tamelijk wanhopig. Er bleek weinig te bestaan voor kinderen die op jonge leeftijd een ouder hadden verloren. Ik heb het hele internet afgespeurd en vond zelfs netwerken voor mensen die een hond hebben verloren. Maar voor mij: niets. Tot ik op een achteraf plekkie een oude folder vond over dochters zonder moeder. Ik heb die groep gemaild: “Is er ook iets voor dochters zonder vader?” Nog diezelfde dag antwoordde Mieke Ankersmid: “Wij heten inmiddels “Verlaat Verdriet”, het is voor iedereen die moeder óf vader voor zijn 20ste heeft verloren en volgende week is de tweede workshop.” Nou, daar zat ik dus bij.”

“Drie dagen met acht mensen. We moesten schrijven, praten, creatieve dingen doen. Vooral de herkenning deed me goed. Toch realiseer ik me: het is een workshop, geen therapie. Het was een goede manier om te bepalen waar ik op dat moment stond, maar ik heb het gevoel dat ik nog heel erg aan het begin van een proces sta. Ik heb de dood van mijn vader nog geen definitieve plek gegeven.”

“Zo heb ik het boek van Mieke nog niet durven lezen, bang dat het veel zal losmaken. Maar wie weet – ik begin net aan een jaar sabbatical. En een van mijn voornemens voor de komende tijd is dat boek te lezen, al was het maar omdat Mieke mijn ervaringen ervoor gebruikte. Zo ga ik stapje voor stapje vooruit.”

“De storm gaat liggen”

Bart van Wolferen (53): “Ik was 10 toen mijn moeder overleed, en ik begreep er niets van. Ik zie mezelf nog staan, op meters afstand van het bed waar zij lag. Leukemie. Na die tijd is er, althans in mijn herinnering, nooit meer over haar gesproken. Ze was er niet meer, fysiek noch in levende herinnering.”

“Mijn vader hertrouwde en voor de buitenwereld waren wij weer een compleet gezin. Ik voelde dat anders. Ik was alleen. Bovendien cijferde ik mezelf weg, want ik wilde niet lastig zijn. Op geen enkele manier wilde ik een probleem vormen. Dat heb ik altijd met me meegesjouwd.”

“Tot ik een jaar geleden thuis kwam te zitten met een burn-out. In die tijd las ik het boek ‘Een verlies voor altijd’ van Maxine Harris. Dat was mijn eerste kennismaking met de verwoording van mijn gevoelens. Ik had nooit geweten dat de dood van mijn moeder mijn wezen zo beïnvloedde, dat ik veel verdriet had weggestopt. Er ontstond iets dat ik “de storm in mijn hoofd” noemde.”

“Vanaf toen gaf ik mezelf de ruimte voor emoties. Ik ben veel gaan lezen, heb hulp gezocht, praatte met mensen om mij heen. En zo kreeg ik in december het artikel “Te klein voor een groot verlies” onder ogen, dat in De Gelderlander had gestaan. Dat ging over mij. Ik nam onmiddellijk contact op met het netwerk ‘Verlaat Verdriet’, dat in het stuk genoemd werd. Ik belde en het eerste dat ik zei was: “Ik ben 52”. Het leek me zo raar om op die leeftijd nog met dat verlies te worstelen. De vrouw die ik aan de lijn kreeg zei: “Ik weet het, ik ben ook 52″. Dat was een steun.”

“Ik had een draadje te pakken en daar ging ik mee verder. Omdat ik wilde begrijpen wat er toen is gebeurd, het een plaats wilde geven, werd ik lid van het netwerk. Dat maakte alles alleen maar moeilijker. Maar het voelde wel goed.”

“Ik blijf zoeken, ga met kleine stapjes vooruit. Ik durf meer van mezelf te tonen, durf kwetsbaar te zijn. De storm gaat langzaam liggen. Door de workshop, door mee te discussiëren op het forum van de website, door het boek van Mieke. Ik heb haar geschreven: “Ik heb jouw boek gebruikt als werkboek, ik heb er aantekeningen in gemaakt. Dat was mijn compliment aan haar, want dat doe ik gewoonlijk nooit.” “